OSMANLI İMPARATORLUĞU DÖNEMİNDE ERZURUM ŞEHRİNİN GÖRDÜĞÜ SAVAŞ,BASKIN,İŞGALLER,YIKIM,YANGIN VE KIRGINLAR:
Aşağıda maddeler halinde yazdığım felaketler sonucu Erzurum zaman zaman harabeye dönmüş ve şehir ve çevresinin nüfusunun azalmasına neden olmuştur.
1) 1551 Mayıs- Haziranda,İran'a tabi Kıpçaklı Atabeyler-Elinden Ardanuç ve Ardahan'ı fetheden Erzurum Beylerbeyi Sarı İskender paşa üzerine Eylül 1551 de Şah Tahmasb,oğlu İsmail Mirza ile bir akıncı ordusu göndermişti.Karskapı önündeki büyük huruç savaşı ile ERZURUM kurtulmuştu.
2)Sultan Genç Osman'ın öcünü almak üzere ayaklanan ERZURUM beylerbeyi Abaza Mehmet Paşa, Eylül 1622 de şehir halkının yardımıyla Yeniçerilileri kaleden kovmuştu.Bu yüzden Sadrazam Halil Paşa Eylül 1627 de on gün Erzurum'u kuşatmış, ertesi yıl Sadrazam Hüsrev paşa 17 gün Erzurum'u topla döğerek 22 Eylül 1628 de Abaza'yı teslim alabilmişti.3)Azarbeycan/Tebriz valisi İran şehzadesi veliahd Abbas Mirza,Revan Hanı Hasan ile birlikte Beyazid,Eleşkirt,Kars ve Hasankale köylerini yağmalayıp,1822 de Erzurum önlerine varmış;kaçkın halk ve karışıklıktan şehirde yangın ve yağmalar olmuş,veba'da halkı kırmıştı.
4)Ordu ve Donanmamız yokken saldıran Ruslar,Kars ve Ahıska'yı yakarak almış,ertesi yıl 8 temmuz 1829 da ilk defa Erzurum'u işgal ederek, Mayıs 1830 da çekilirken,yıkma,yangın,kırma ve göçürme ile 130 binlik nüfus 25 bine kadar düşmüştü.
5) 93 Harbinde (1877-1878) 9 Kasım 1877 deki AZİZYE TABYASI zaferine rağmen barakalarda barınan Rus ordusu 1878 mütarekesi ile Erzurum'u işgal edip üç ay sonra çekildi ama Erzurum'un çevresinden Sarıkamış, Şenkaya,Bardız deresi ve köylerinden binlerce Türk,Rusların işgal ettikleri yerlere Rum ve Ermenileri yerleştirmeleri nedeniyle Anadolu'nun farklı yörelerine göç ettiler.6) Üçüncü ve son Rus işgali 16 Şubat 1916 da oldu ve Çanakkalede ki muhteşem zaferimiz sonrası Rus Çarlığını deviren Kominist Bolşevikler, Taşnakçı Ermenilere Kasım 1917 de şehri teslim ettiler.Rus topçusunun yardımıyla Erzurum'u elinde tutan Ermeniler,yerli Müslüman Türk halkını kırarak,mahalleleri yakarak,köyleri ateşe verip katliamlar yaparak kaçtılar ve 12 Mart 1918 de Erzurum kurtuldu.
Erzurum'un talihsiz kaderi Temmuz 1919 da düzenlenen Erzurum Kongresi ile değişti.Bu Kongrede alınan kararlar ile bugünkü devletimizin temeli burada atılırken,Türk Milletinin'de makus talihi tarihe gömülürken, Dadaşlar diyarı Erzurum'da adı konulmamış devletimiz güneş gibi doğudan parlıyordu.Bugünkü devletimizin hamuru Dadaşlar diyarı Erzurum'da yoğrulmuş ve şekillenmiştir.O bakımdan Erzurum'lu olmak bir ayrıcalıktır.(saygılarımla)
Enver Kabul.